Adriaan van Roomen y la uranografía: el enlace de las disciplinas matemáticas y de la filosofía en los siglos XVI y XVII

Autores/as

  • Zaqueu Vieira Oliveira Universidade de São Paulo

DOI:

https://doi.org/10.48160/18532330me9.205

Palabras clave:

astronomía, matemáticas, filosofía, quaestio de certitudine mathematicarum

Resumen

Las obras astronómicas publicadas en el siglo XVI seguramente pueden ser organizadas según dos características: algunas abordan las cuestiones filosóficas acerca de los cuerpos celestes y otras tratan de los problemas técnico-matemáticos de la astronomía. Sin embargo, en el siglo siguiente, aunque las publicaciones continuaran abordando la astronomía de esos dos modos, surgió un tipo de obra que intentaba unir las características filosóficas y matemáticas de la astronomía. En este trabajo, nos fijaremos en la Ouranographia de Adriaan van Roomen (1561-1615), una de las primeras obras que unen el conocimiento filosófico y la tecnicidad de las matemáticas para fundamentar la astronomía –y también entraremos indirectamente en los debates acerca de la quaestio de certitudine mathematicarum–. Con eso, van Roomen no solamente publica una obra innovadora, sino que también –en medio a un intenso debate acerca de la clasificación del conocimiento y de las matemáticas– crea una “nueva” disciplina, la uranografía.

Citas

Achillini, A. (1545), Opera omnia in unum collecta, Venezia: Hieronymum Scotum.

Amici, J.B. (1540), De motibus corporum coelestium juxta principia peripapetica, Paris: Jacob Kerver.

Apianus, P. (1524), Cosmographicus liber, Landshut: Joannis Weyssenburgers.

Apianus, P. (1540), Astronomicum caesareum, Ingolstadt: Georg y Petrus Apianus.

Aristóteles (1996), Acerca del cielo, Madrid: Gredos.

Barozzi, F. (1598), Cosmographia in quatuor libros distributa, Venezia: Gracioso Perchacino.

Bayer, J. (1603), Uranometria, Augsburg: Mangus Christophorus.

Beati, G. (1662), Sphaera triplex artificialis, elementaris, ac caelestis, Roma: Typis Varesij.

Benedetto, G. (1591), De coelo et elementis liber, Ferrara: Victorius Baldinus.

Biagioli, M. (1989), “The Social Status of Italian Mathematicians, 1450-1600”, History of Science27: 41-95.

Bockstaele, P. (1976), “The Correspondence of Adriaan van Roomen”, LIAS –Sources and Documents relating to the Early Modern History of Ideas3: 85-129, 249-299.

Bockstaele, P. (1992), “The Correspondence of Adriaan van Roomen (1561-1615): Corrections and Additions, 1594-1615”, LIAS–Sources and Documents relating to the Early Mordern History of Ideas19: 3-20.

Bockstaele, P. (2009), “Between Viète and Descartes: Adriaan van Roomen and the Mathesis Universalis”, Archive for History of Exact Sciences63(4): 433-470.

Borri, C.(1631), Collecta astronômica, Lisboa: Mathias Rodrigues.

Busard, H.L.L. (1981), “Roomen, Adriaan van”, en Gillispie, C.C. (ed.). Dictionary of Scientific Biography, vol. 11, New York: Scribner, pp. 532-534.

Capel, H. (1989), “Historia de la Ciencia e Historia de las Disciplinas Científicas”, GeoCrítica: Cuadernos Críticos de Geografía Humana XII(84). http://www.ub.edu/geocrit/geo84c.htm Web (acceso:15 de mayo de 2017).

Carolino, L.M. (2006), “João Delgado SJ e a ‘Quaestio de Certitudine Mathematicarum’em Inícios do Século XVII”, Revista Brasileira de História da Matemática6(11): 17-49.

Carolino, L.M. (2009), “Cristoforo Borri e o Impacto da Nova Astronomia em Portugal no Século XVII”, Revista Brasileira de História da Ciência2(2): 160-181.

Clavius, C. (1570), In sphaeram Ioannis de Sacro Bosco commentaries, Roma: Victorium Helianum.

Copérnico, N. (1543), De revolutionibus orbium coelestium, Norimbergae: J. Petreium.

Crapulli, G. (1969), Mathesis Universalis: genesi di una' idea nel XVI secolo, Roma: Edizioni dell' Ateneo.

Descartes, R. (1684), Regulae ad directionem ingenii, Amsterdam: Jan Rieuwertsz.

Euclides (2009), Os elementos, São Paulo: UNESP.

Filateo, L. (1563), In IIII. libros Aristotelis de caelo, et mundo, commentarii, Venezia: V. Valgrisium.

Gonçalves, C.H.B. y Z.V. Oliveira (2010), “A Atividade Matemática de Adriaan van Roomen”, Revista Brasileira de História da Matemática10(20): 151-168.

Hallyn, F. (2008). “A Poem on the Copernican System: Cornelius Gemma and His Cosmocritical Art”, en Hirai, H. (ed.), Cornelius Gemma: Cosmology, Medicine and Natural Philosophy in Renaissance Louvain, Pisa: Fabrizio Serra, pp. 13-32.

Janduco, J. de (1552), In libros Aristotelis de coelo et mundo, Venezia: apud Juntas.

Knobloch, E. (1989), “Klassifikationen”, en Folkerts, M. (ed.), Mass, Zahl und Gewicht –Mathematik als Schlüssel zu Weltverständnis und Weltbeherrschung, Weinheim: VCH, Acta Humaniora, pp. 13-40.

Leitão, H. (2002), “Uma Nota sobre Pedro Nunes y Copérnico”, Gazeta de Matemática143: 60-78.

Leitão, H. (2004), “O Livro Científico Antigo, Séculos XV e XVI: notas sobre a situação portuguesa”,en Leitão, H. (ed.), O Livro Científico Antigo dos séculos XV e XVI. Ciências físico-matemáticas na Biblioteca Nacional. Catálogo de livros científicos dos séculos XV e XVI, Lisboa: Ministério da Cultura e Biblioteca Nacional de Portugal, pp. 15-53.

Mancosu, P. (1996), Philosophy of Mathematics and Mathematical Practice in Seventeenth Century, NewYork: Oxford University Press.

Navarro Brotóns, V. (2000), “Astronomía y cosmografía entre 1561 y 1625: aspectos de la actividad de los matemáticos y cosmógrafos españoles y portugueses”, Cronos: Cuadernos valencianos de historia de la medicina y de la ciencia3(2): 349-380.

Oliveira, Z.V. (2015), A Classificação das Disciplinas Matemáticas e a Mathesis Universalis nos Séculos XVI e XVII: um estudo do pensamento de Adriaan van Roomen, Tesis Doctoral, Universidade Estadual Paulista “Júlio de Mesquita Filho”.

Sasaki, C. (2004), Descartes's Mathematica Thought, New York: Springer.

Sacrobosco, J.(1472), Tractatvm de Spera, Venezia: Florentius de Argentina.

van Roomen, A.(1591), Ouranographia sive caeli description, Antwerpen: Johannes van Keerbergen.

van Roomen, A. (1593), Ideae mathematicae pars prima, Antwerpen: Johannes van Keerbergen.

van Roomen, A. (1597), In Archimedis circuli dimensionem expositio et analysis, Würzburg: Georg Fleischmann.

van Roomen, A. (1598), Theses astronomicae quibus proponuntur nonnulla de corporum mundanorum simplicium disctinctione et numero,Würzburg: Georgius Fleischmann.

van Roomen, A. (1602), Universae mathesis idea, Würzburg: Georgius Fleischmann.

van Roomen, A. (1605), Mathesis polemica, Frankfurt: Levinus Hulsius.

van Roomen, A. (1606), Speculum astronomicum siue organum forma mappae expressum, Leuven: Johannes Masi.

Weber, J.P. (1964), “Sur la Composition de la Regula IV de Descartes”, Revue Philosophique de la France et de l' Étranger89(154): 1-20.

Westman, R.S (1980), “The Astronomer’s Role in the Sixteenth Century: A Preliminary Study”, History of Science18: 105-147.

Descargas

Publicado

2018-10-01

Cómo citar

Vieira Oliveira, Z. (2018). Adriaan van Roomen y la uranografía: el enlace de las disciplinas matemáticas y de la filosofía en los siglos XVI y XVII. Metatheoria – Revista De Filosofía E Historia De La Ciencia, 9(1), 13–28. https://doi.org/10.48160/18532330me9.205

Número

Sección

Artículos